Rosyjskie źródła zagrożeń okopują się i przygotowują do wykorzystania zmęczenia wojną

Siły rosyjskie nie tylko prowadzą działania potencjalnie sprzeczne z prawem międzynarodowym, ale też biorą na cel śledczych kryminalnych i prokuratorów prowadzących przeciwko nim sprawy.

Z danych telemetrycznych firmy Microsoft wynika, że ​​wiosną i latem tego roku źródła zagrożeń powiązane z rosyjskimi agencjami wojskowymi i agencjami wywiadu zagranicznego atakowały i naruszały ukraińskie sieci organizacji prawnych i śledczych, a także sieci organizacji międzynarodowych zaangażowanych w dochodzenia dotyczące zbrodni wojennych.

Te operacje cybernetyczne prowadzono w obliczu rosnących napięć między Moskwą a grupami takimi jak Międzynarodowy Trybunał Karny (MTK), który w marcu wydał nakaz aresztowania prezydenta Rosji Putina pod zarzutem zbrodni wojennych.⁷

W kwietniu powiązana z GRU grupa Seashell Blizzard włamała się do sieci kancelarii prawnej zajmującej się sprawami zbrodni wojennych. W lipcu grupa Aqua Blizzard, uznawana za podmiot FSB, włamała się do sieci wewnętrznej ważnego organu śledczego w Ukrainie, a następnie we wrześniu wykorzystała przejęte w ramach tego ataku konta do wysyłania wiadomości e-mail mających wyłudzić informacje do kilku ukraińskich firm telekomunikacyjnych.

W czerwcu i lipcu grupa Midnight Blizzard (dawniej NOBELIUM), źródło zagrożeń związane z SVR, naruszyła dokumenty organizacji prawnej o zasięgu globalnym i uzyskała do nich dostęp, zanim zespół Reagowanie na Zdarzenia Microsoft interweniował w celu zwalczenia włamania. Akcja ta była częścią szerszych agresywnych posunięć tego źródła zagrożeń mających na celu naruszanie zabezpieczeń organizacji dyplomatycznych, obronnych, porządku publicznego i informatycznych na całym świecie.

Przez cały 2023 rok Centrum analizy zagrożeń Microsoft kontynuowało obserwację grupy Storm-1099, powiązanego z Rosją źródła wywierania wpływu odpowiedzialnego za wyrafinowane prorosyjskie działania w zakresie wywierania wpływu informacyjnego wymierzone w międzynarodowych zwolenników Ukrainy od wiosny 2022 roku.

Grupa Storm-1099 jest prawdopodobnie najbardziej znana z operacji masowego fałszowania stron internetowych, której grupa badawcza EU DisinfoLab nadała nazwę „Doppelganger”.¹⁹ Prowadzi ona też osobne działania pod różnymi nazwami, jak na przykład Reliable Recent News (RRN), projekty multimedialne, takie jak antyukraiński serial animowany „Ukraine Inc.”, oraz tradycyjne demonstracje łączące aspekty świata cyfrowego i fizycznego. Chociaż nie jest możliwe przypisanie pełnej odpowiedzialności za te działania, kilka kampanii grupy Storm-1099 przeprowadzili i wspierali dobrze finansowani rosyjscy technolodzy polityczni, propagandyści i specjaliści ds. wizerunku mający widoczne powiązania z państwem rosyjskim.²⁰

W chwili przygotowywania niniejszego raportu nadal w pełnym zakresie działa operacja Doppelganger grupy Storm-1099 — mimo prób zgłaszania i ograniczania jej zasięgu nieustannie podejmowanych przez firmy technologiczne i jednostki badawcze.²¹ Chociaż w przeszłości działania tego źródła zagrożenia były ukierunkowane na Europę Zachodnią, w przeważającej mierze na Niemcy, grupa ta atakowała też Francję, Włochy i Ukrainę. W ostatnich miesiącach obszar zainteresowań grupy Storm-1099 przesunął się w kierunku Stanów Zjednoczonych i Izraela. To przesunięcie rozpoczęło się już w styczniu 2023 roku podczas masowych protestów w Izraelu przeciwko proponowanym zmianom w sądownictwie i nasiliło się po rozpoczęciu wojny między Izraelem a Hamasem na początku października. Nowo tworzone markowe źródła informacji odzwierciedlają wzrost priorytetowego traktowania polityki Stanów Zjednoczonych i zbliżających się wyborów prezydenckich w tym kraju w 2024 roku. Natomiast istniejące zasoby grupy Storm-1099 intensywnie forsują fałszywe twierdzenie, że ​​Hamas wykorzystał w atakach z 7 października w Izraelu ukraińską broń nabytą na czarnym rynku.

W ostatnim czasie, pod koniec października, Centrum analizy zagrożeń Microsoft zaobserwowało konta, które według firmy Microsoft są zasobami grupy Storm-1099, promujące oprócz fałszywych artykułów i witryn internetowych w mediach społecznościowych nowy rodzaj fałszerstwa. Jest to seria krótkich fałszywych klipów informacyjnych, wyglądających na pochodzące od renomowanych mediów, które szerzą prorosyjską propagandę mającą podważać wsparcie zarówno dla Ukrainy, jak i dla Izraela. Mimo że ta taktyka — wykorzystywanie fałszerstw do rozpowszechniania propagandy — jest metodą, której stosowanie zaobserwowano u prorosyjskich źródeł zagrożeń na szerszą skalę, promowanie takich treści wideo przez grupę Storm-1099 stanowi dodatkowy przykład różnorodnych metod wywierania wpływu i celów komunikacyjnych tego źródła zagrożenia.

Od ataków Hamasu na Izrael 7 października rosyjskie media państwowe i związane z tym państwem źródła wywierania wpływu starają się wykorzystać wojnę Izraela i Hamasu do promowania narracji antyukraińskiej, nastrojów antyamerykańskich oraz zaostrzania napięć między wszystkimi stronami. Te działania, choć ograniczone do reakcji na tę wojnę i mające ogólnie niewielki zakres, prowadzą zarówno media jawnie sponsorowane przez państwo, jak i nieujawniające powiązań z Rosją sieci społecznościowe obejmujące wiele platform mediów społecznościowych.

Promowane przez rosyjskich propagandystów i prorosyjskie sieci mediów społecznościowych narracje mają na celu nastawienie Izraela przeciwko Ukrainie i zmniejszenie wsparcia Zachodu dla Kijowa przez forsowanie nieprawdziwego twierdzenia, że ​​Ukraina uzbroiła bojowników Hamasu, za pomocą fałszywych materiałów wyglądających na pochodzące od renomowanych mediów i zmanipulowanych filmów. Przykładem jednego z wielu takich materiałów jest fałszywy film mający przedstawiać zagranicznych rekrutów, w tym Amerykanów, przeniesionych z Ukrainy w celu dołączenia do działań Sił Obronnych Izraela (IDF) w Strefie Gazy, który wygenerował setki tysięcy wyświetleń na platformach mediów społecznościowych. Ta strategia zarówno stymuluje narracje antyukraińskie wśród szerokiego grona odbiorców, jak i zwiększa zaangażowanie przez kształtowanie fałszywych wątków związanych z szeroko omawianymi doniesieniami prasowymi.

Rosja uzupełnia też działania wywierania wpływu cyfrowego, promując rzeczywiste wydarzenia. Rosyjskie media agresywnie promowały prowokacyjne treści nagłaśniające protesty związane z wojną między Izraelem a Hamasem na Bliskim Wschodzie i w Europie, w tym za pośrednictwem lokalnych korespondentów rosyjskich państwowych agencji informacyjnych. Pod koniec października 2023 roku władze francuskie powiązały czterech obywateli Mołdawii z graffiti przedstawiającym gwiazdę Dawida malowanym za pomocą szablonu w miejscach publicznych w Paryżu. Dwóch z nich twierdziło, że kierowała nimi osoba rosyjskojęzyczna, co może wskazywać na odpowiedzialność Rosji za incydenty związane z graffiti. Obrazy przedstawiające to graffiti zostały później nagłośnione przez kanały związane z grupą Storm-1099²²

Trwający między Izraelem a Hamasem konflikt jest prawdopodobnie korzystny w ocenie Rosji geopolitycznie, ponieważ odwraca uwagę Zachodu od wojny w Ukrainie. Na podstawie często stosowanej przez Rosję taktyki wywierania wpływu Centrum analizy zagrożeń Microsoft ocenia, że takie źródła zagrożeń będą w dalszym ciągu rozsiewać propagandę w Internecie oraz wykorzystywać inne ważne wydarzenia międzynarodowe do prowokowania napięć i prób osłabiania zdolności Zachodu do przeciwdziałania rosyjskiej inwazji na Ukrainę.

Propaganda antyukraińska szeroko przenikała rosyjskie działania służące wywieraniu wpływu jeszcze przed pełnowymiarową inwazją w 2022 roku. Jednak w ostatnich miesiącach prorosyjskie i powiązane z Rosją sieci wywierania wpływu skupiają się na wykorzystywaniu wideo jako dynamiczniejszego medium do rozpowszechniania tych przekazów w połączeniu z fałszowaniem materiałów zaufanych kanałów informacyjnych w celu wykorzystania ich wiarygodności. Centrum analizy zagrożeń Microsoft zaobserwowało dwie trwające kampanie prowadzone przez nieznane prorosyjskie źródła zagrożeń, które polegają na podszywaniu się pod media informacyjne i rozrywkowe głównego nurtu w celu rozpowszechniania zmanipulowanych treści wideo. Podobnie jak w przypadku poprzednich rosyjskich kampanii propagandowych, te działania koncentrują się na przedstawianiu prezydenta Ukrainy Wołodymyra Zełenskiego jako skorumpowanego narkomana, a wsparcia dla Kijowa ze strony krajów zachodnich — jako szkodliwego dla ludności tych krajów. Treści obu kampanii spójnie dążą do zmniejszenia poparcia dla Ukrainy, ale ich narracja jest dostosowywana do wydarzeń poruszanych na bieżąco w mediach informacyjnych, takich jak podwodna implozja Tytana w czerwcu 2023 roku czy wojna między Izraelem a Hamasem, aby dotrzeć do szerszej grupy odbiorców.